Ontstaan

Ontstaan in het nabije-oosten, op een woelig trefpunt van culturen. De eerste aartsvader, Abraham, kwam uit Ur (het huidige Iran). Een deel van de stammen verbleef lange tijd in Egypte. Rond 1300 voor Chr. volgde onder het leiderschap van Mozes de terugtocht naar Palestina. De Israëlieten werden ter plaatse steeds machtiger, getuige de instelling van het koningschap onder Saul. David en Salomon waren zijn opvolgers. Het rijk splitste zich later in een noordelijk deel (Israël) en een zuidelijk deel (Juda).

.

Mozes

.

In 722 voor Chr. wordt Israël bezet door de Assyriërs en in 586 voor Chr. valt Juda voor de Babyloniërs. De tempel bestaat niet meer. Een dramatische maar betekenisvolle tijd breekt aan, de Babylonische gevangenschap, waarin het volk geestelijk op de been wordt gehouden door de profeten (Jesaja).

Na de Babyloniërs komen de Perzen. De Joden keren (gedeeltelijk) terug naar Palestina en de tempel wordt herbouwd. Na de Grieken komen de Romeinen als nieuwe overheersers. Jeruzalem wordt in 70 na Chr. belegerd en de tempel verwoest. De Joden raken verspreid over het Romeinse rijk (de diaspora) waar, in later tijden, nieuwe verbanningen (Spanje, Portugal) voor diepe treurnis zorgen.

De synagoge wordt voortaan de plaats van samenkomst en beleving van de godsdienst.
De holocaust betekent een nieuwe slag voor het jodendom. Een geheel nieuwe situatie ontstond met de stichting van de staat Israël in 1948. Voor het eerst sinds 19 eeuwen hebben de Joden hiermee weer een eigen huis.

.

synagoge

.

God en goden

Het is opmerkelijk dat het Joodse volk, omgeven door zoveel volkeren die meer goden kenden, toch altijd heeft vastgehouden aan de ene God, in medeklinkers JHWH, aanvankelijk zonder daarmee andere (mindere) goden voor andere volkeren uit te sluiten. Pas na de ballingschap is er consequent sprake van één God.

In de religieuze wereld van de oudheid staat het Joodse volk geheel alleen in z’n beleving van de ene en persoonlijke Macht die enerzijds ver boven het menselijke is verheven maar anderzijds toch met de mensen en hun geschiedenis bezig is.

.

Heilige boeken

De bijbel (van biblia=boeken), van de joden, de Tenach, kwam tot stand gedurende een lange periode en kent een grote verscheidenheid in literaire vorm (geschiedschrijving, lofzang, spreuken). De Thora (de “Wet”) bevat de vijf oudste boeken (Genesis, Exodus, Leviticus, Numeri en Deuteronomium), waarvan de oudste gedeelten nog op Mozes terug gaan. Van later datum zijn de boeken van de Profeten en de Psalmen.

Rond 100 na Chr. groeide de behoefte om de boeken van de bijbel goed vast te leggen, ook als reactie tegen de nieuwe sekte van de christenen die er immers ook gebruik van maakten. De grens werd gelegd bij de boeken die er al voor 500 voor Chr. geschreven waren (waarmee er een kloof ontstond met de christengemeenten die ook later ontstane Joodse boeken erkenden). De historische commentaren op de Joodse bijbel zijn verzameld in de Talmoed.

.

Tenach

.

Thora

Talmoed

.

Leer

Er is één God die aan het begin en het einde staat van de schepping. De mens wordt op zijn daden aangesproken, God beloont het goede en straft het kwade. De Thora bevat de openbaring en leefregels voor het volk. Eens zal er een Messias komen die het Joodse volk terugvoert naar het beloofde land (wat hier letterlijk opgevat moet worden). Onreine zaken dienen vermeden te worden (bloed, menstruerende vrouw, sperma, varkens).

Leefregels

De leefregels zijn samengevat in de ‘Tien geboden’ zoals deze aan Mozes zijn gegeven en door hem op de twee stenen tafelen zijn vastgelegd (te vinden in Exodus, Leviticus en Deuteronomium). Daarnaast staan er met name in Leviticus een groot aantal, vaak zeer precieze voorschriften voor de sociale omgang, de voedsel-bereiding, de hygiëne, enz. waaraan de wettische Jood zich heeft te houden.

.

de 10 geboden

pasteltekening van John Astria

.

Richtingen

Door alle tijden heen heeft het Jodendom bepaalde stromingen gekend. Rond het begin van onze jaartelling waren er bv. de bekende Farizeeën (de chassidische of vrome sekte binnen het Jodendom), de Sadduceeën (een groep rond de priesters van hogere rang), de Essenen (chassidisch en in afzondering levend) en de Samaritanen (een verwant volk dat zich niet geheel aan de Wet hield). Na de verwoesting van de tempel door de Romeinen en de tweede verstrooiing leefden de Joden verspreid in de diaspora (= verspreide gebieden).

In het huidige Jodendom zijn zeer vrijzinnige groepen te vinden (met name in de USA), naast zeer orthodoxe groeperingen als de Chassidiem (de in zwart geklede mannen met ongeknipte haren). Het Chassidisme (ontstaan in de Oekraïne in de 18e eeuw) is een volkse en mystieke richting die de verwachting van de Messias ziet als actieve heiliging van het leven hier en nu.

In het oosten ontwikkelde zich begin deze eeuw een nieuwe nationalistische richting die leidde tot het Zionisme, dit is het streven om alle Joden te verenigen op historische grond, Palestina. In het huidige Israël leven de Chassidiem, de vrijzinnige Joden en een grote groep volledig geseculariseerde (= ‘ontkerkelijkte’) Joden onder de nodige spanningen tezamen.

Chassidische jood

.

De klaagmuur

De westmuur is traditioneel de westelijke muur van de Joodse tempel, die op de tempelberg  in Jeruzalem was gebouwd. Strikt genomen is de Westmuur niet een oorspronkelijke muur van het eigenlijke tempelgebouw maar is het een gedeelte van de muur dat het plateau omringt en ondersteunt waarop de eigenlijke Tempel eens stond en waar nu de rotskoepel en de Al- Aqsa moskee staan.

Het is de enige zichtbare muur, die na de voor de rest zeer grondige vernietiging van de tweede tempel door de Romeinse bezetters bezetters in 70 van de gangbare jaartelling nog is overgebleven. Doordat vele joden aan de muur klaagden vanwege de verwoesting van de tempel en de diaspora, vooral tijdens de rouw- en vastendag, wordt de muur door niet-joden vaak ook de klaagmuur  genoemd.

.

de Klaagmuur

.

Organisatie

Er is geen overkoepelende organisatie. Men spreekt wel van opperrabbijnen maar deze zijn toch slechts het hoofd van een landelijke of plaatselijke groep joden.

.

Feestdagen en eredienst

De joodse kalender gaat terug op die van de Babyloniërs en kent twaalf maanden. De grote feestdagen zijn:

– Jom Kipoer, de Grote verzoendag
– Soekot, het Loofhuttenfeest
– Channoeka, het feest van de inwijding van de tempel
– Poeriem, de herinnering aan de geschiedenis rond Esther en Mordechaï
– Pesach, de herdenking van de uittocht uit Egypte

De eredienst (in de Hebreeuwse taal) speelt zich af in de synagoge en is een dienst van het woord.

Jom Kipoer

het loofhuttenfeest

Channoeka

Poeriem

Pesah

.

Enkele teksten uit de Joodse bijbel

• Hoor Israël, de Heer is onze God, de Heer is één. Gij zult de Heer uw God liefhebben met geheel uw hart en met geheel uw ziel en met geheel uw kracht” (uit Deuteronomium).
• Toen sprak God al de woorden die hier volgen. Ik ben Jahweh, uw God die u heeft weggeleid uit Egypte, het slavenhuis. Gij zult geen andere Goden hebben ten koste van Mij. Gij zult geen godenbeelden maken , geen afbeelding van enig wezen boven in de hemel, beneden op aarde of in de wateren onder de aarde …  Gij zult de naam van Jahweh uw God niet lichtvaardig gebruiken, want Jahweh laat degenen die zijn naam lichtvaardig gebruiken niet ongestraft. Denk aan de sabbat, die moet voor u heilig zijn. Zes dagen kunt gij werken en alle arbeid verrichten. Maar de zevende dag is de sabbat voor Jahweh uw God….” (uit Exodus, in andere versie ook in Leviticus).

.

preview en aankoop boek “De Openbaring “: 

http://nl.blurb.com/books/5378870?ce=blurb_ew&utm_source=widget

John Astria